داداشِ سرهرمس یه‌چیزی گم کرده انگار.

باغ‌وحش برلین، ددیکیتد تو کیوان :دی

آدم‌ها دو دسته هستند. یک دسته آن‌هایی که کلن مودب و متین و خونسرد و فیلان هستند و وقتی یک آدمِ کم‌ادبی به دوست‌شان بدوبی‌راه می‌گوید بدون هیچ واکنشی به آدم کم‌ادب، خیلی شیک و با صدای آروم می‌روند زیرِ بازوی دوست‌شان را می‌گیرند، از او می‌خواهند گوش به لاطائلات آن آدم ندهد، از دوست‌شان می‌خواهند خونسردی‌اش را حفظ کند و خودش را کنترل کند. بعد حواسش را پرت می‌کنند. دست‌شان را می‌گذارند دور کمر دوست‌شان و او را می‌برند یک سمت دیگری، کلن. بعد می‌گویند: ولش کن. خودت رو ناراحت نکن. بهش فکر نکن. شعورش رو نداشت دیگه.

دسته‌ی دوم اما آن‌هایی هستند که چندان مودب نیستند. که خونسرد و متین و موقر و فیلان نیستند. که واکنش‌های آنی نشان می‌دهند. که تا می‌شنوند آدم کم‌ادبی پیدا شده که بدوبی‌راهی به دوست‌شان گفته، بدون این که دلیلش را بخواهند بدانند، بدون این که لحظه‌ای شک کنند در این که اصلن این وسط حق با کی هست و با کی نیست، بلند می‌شوند می‌روند مشتِ محکمی نثار چانه‌ی آدم کم‌ادب می‌کنند. بعد هم لب‌خندی می‌زنند، دستی تکان می‌دهند و راه‌شان را می‌کشند و می‌روند.

به نظرتان الان لازم است بگویم دوستِ بدوبی‌راه‌شنیده وقتی دارد بازو به بازوی دسته‌ی اول از محل حادثه دور می‌شود، چه طور یک چیزی یک جایی از دلش را مچاله کرده؟ لازم است بگویم مشتِ دسته‌ی دوم اما لبخند رضایتی هرچند محو روی لب‌هایش نشانده، حتا اگر به ظاهر بازو در بازوی دسته‌ی اول بماند و دورشدن دسته‌ی دوم را نظاره کند؟ حتا اگر زیر لب غری هم به دسته‌ی دوم بزند که چرا خشونت و دیوانه‌گی؟

بعد آدم گاهی برمی‌گردد به خودش نگاه می‌کند، می‌بیند همه‌ی عمرش دسته‌ی اول جایی بوده که در آن بوده، که هست همین حالا. دسته‌ی دوم اما جایی است که همیشه دلش می‌خواسته در آن باشد. اما نیست.

بعد آدم سرش را می‌اندازد پایین. همین.

یادمان نرود وقتی بنا به هر دلیلی از آدمهای زندگیمان می خواهیم دیگر دور فلان کار را خط بکشند، بهمان برخورد را با ما نداشته باشند، فلان حرف را دیگر نزنند، فقط آن کار و حرف و فعل نیست که احتمالا از دایره ی آکسیون هایشان حذف می شود؛ این مراقبت، این حذر کردن، این بر زبان نیاوردن خواه نا خواه طرف را وادار می کند از یک سری دیگر از اعمال و حرفهای همخانواده هم چشم بپوشد. مثال ساده اش شاید این باشد که وقتی از طرف بخواهیم نبوسدمان، دیگر از آغوش هم خبری نیست، نوازش هم دیگر در کار نخواهد بود. یادمان باشد دُم بعضی افعال بدجوری به دُم هم گره خورده اند آنچنان که موقع غرق شدن لاجرم همه را با خود زیر آب خواهند کشید.

(+)

مرد می‌خواهد الان از سعید حجاریان نوشتن. از شمایل مرد چهارشانه‌ی محكم عجیب باهوش دقیقی كه او بود در تابستان و زمستان هفتاد و هشت. بعد، مردتر می‌خواهد نوشتن از مایی كه داشتیم آماده می‌شدیم برای تشییع جنازه‌‌‌ی كسی كه قرار بود حالا حالا باشد و رنج بكشد. كوه می‌خواهد الان نوشتن از دقیقه‌های پشت دیوار بیمارستان ساسان. مرد می‌خواهد نوشتن از اشكی كه بی استثنا با هر بار دیدنش بعد از اسفند هشتاد و هفت بی‌سروصدا به روزن چشم راه پیدا می‌كرد. دل می‌خواهد نوشتن از فرهنگسرای ارسباران در بعد از ظهر داغ تابستان هفتاد و نه كه او  كم‌رمق و خسته حرف می‌زد و ما تمام مدت اشك‌ریزان نگاهش می‌كردیم.

من آدم نوشتن این چیزها نیستم. دست كم حالا نیستم. حالا كه شب و روزم شده دیدن عكس‌های دادگاه‌ها و همه‌ی وجودم، بیشتر از همیشه، از تنفر پر پر پر است.

(+)

بعد یک هتلی هست چسبیده به کافه‌سویسِ سابق و رستورانِ فردیسِ فعلی. یعنی در این حد که ایمان‌تان کامل نمی‌شود اگر گذارتان افتاد به کافه‌سویس، همان اول نپیچید سمت راست و وارد حیاطِ باصفای آن هتل جمع‌وجور و پر‌حس‌وحال نشوید. بعد این جوری است که این حیاط مذکور که تمام می‌شود به مقادیری پله می‌رسید که شما را می‌برند پایین به حیاطِ دنج‌تر دیگری که ادامه‌اش می‌رسد به ساختمانِ دومِ همان هتل. از آن دست بناها که ورودی صمیمانه‌ی بی‌ادعایی دارند، با چراغِ گرمی که روشن مانده آخر شب. حالا لابد از این آقاهای مهربانِ هتل‌بان هم دارد دیگر. بعد در این حیاط دوم که شمالش پله‌ها است و جنوبش ساختمانِ دومِ هتل و دیوارهای بلند دارد و درختانِ قدیمی، چند میز و صندلی چیده‌اند وسط حیاط که شب‌ها می‌توانید از همان حیاط اول، از بالا، تماشا کنید که چطور آدم‌ها در آرامشی مثال‌زدنی و حسادت‌برانگیز نشسته‌اند دارند نوشیدنی‌شان را می‌خورند، تخته‌نرد بازی می‌کنند، چیز می‌نویسند و لابد گاهی به ملایمت، ورقی بازی می‌کنند. بعد این جوری که آدم خیال می‌کند آقای آلن دوباتن‌ای می‌شود برای خودش اگر بشیند آن جا به نوشتن. بعد آدم بیش‌تر خیال می‌کند، می‌بیند حتا از نشستن و نوشتن در فرودگاه هیترو هم هیجان‌انگیز باید باشد یک هم‌چه جای دنجی در قلبِ تهران، در شبی از همین شب‌های تابستان.

Labels: سینما، کلن

خواستم بگویم حتمن که آدم نباید پنجاه‌ساله باشد، گاهی هم همین سی‌ودوسه‌ساله‌گی.

و بعد باد وزیدن گرفت/ و هر آن چه از من باقی مانده بود/ با خودش برد.

Labels: سینما، کلن

روزی پادشاهی فرمان داد تا به‌ترین خیاطِ مملکت را برایش پیدا کنند تا او به‌ترین و بی‌نظیرترین لباسِ ممکن را برایش بدوزد. این البته ابتدای داستان است. باقی‌اش را می‌دانید. خیاطِ زبل و لباسی که هرگز دوخته نشد و توجیهی که فقط حلال‌زاده‌ها لباس را می‌بینند و پادشاه که خوش‌حال از لباسِ جدیدش مراسمی ترتیب داد و ملتی که روی‌شان نمی‌شد حرفی من‌بابِ لختیِ پادشاه بزنند و کودکی که فریاد برآورده بود که شاه لخت است. اما آخرِ ماجرا را برای‌تان تعریف کنم. پادشاه بلافاصله فرمان داد (در همانِ وضعیتِ زیبا و نچرالِ وجودی) که تختِ روان را نگه دارند. سپس دستور داد آن‌ها که جلوتر رفته‌اند برگردند و آن‌ها که هنوز به میدانِ شهر نرسیده‌اند یخده موو دِر فاکینگ اَس کنند و خودشان را برسانند. سپس چنین سخن آغاز کرد:

ها؟! چی؟! شاه لخت است که لخت است! اصلن خوب کرده که لخت است! شما هم می‌توانید لخت شوید و روی تختِ روان در شهر بگردید خب! باسن‌تان سوخته که ما این طور نچرال داریم در معرضِ عام می‌گردیم؟ بعد فکر کردید هنر کرده‌اید که برداشته‌اید این طفلِ معصوم را انداخته‌اید جلو که هوار بکشد؟ ها؟ می‌خواهید اصلن خیاط را صدا کنیم بیاید برای‌تان تعریف کند چه‌قدر تفریح کردیم روزی که این پیشنهادِ بی‌شرمانه را اول با خودمان مطرح کرد؟ که ملت را و تاریخ ادبیات را بگذاریم سرِ کار بخندیم. اسنادش هم موجود است. می‌خواهید فیلمش را در یوتوپ نشان‌تان دهیم؟ خداوکیلی چی فکر کرده‌اید شما مردم؟! بعله آقا! شاه لخت است، بدجوری هم لخت است. خودش هم می‌داند لخت است. حتا ننه‌جونش هم می‌داند که لخت است. عجالتن هم دارد با لختیِ خودش در میانِ جمع، بدجوری حال می‌کند. شما را اسکل کرده‌ است که برای‌ خودتان نشسته‌اید کشف کرده‌اید و کیف می‌کنید که وه! چه باهوش که منم! چه کاشف که منم! بلند شوید بروید جایِ این اکتشافاتِ مذبوحانه، یک هنری یاد بگیرید. وقت‌تان را صرفِ امور دیگری کنید که نان و آبی بشود برای‌تان. بلند شوید به زنده‌گیِ درمانده‌ی خودتان برسید! احمق‌ها!

پادشاه این‌ها را گفت، لپِ پسرک را کشید، پیشانی‌اش را بوسید و همان جور باسن‌لخت‌باسن‌لخت (این پالوده‌گیِ زبانِ روایت ما را کشته!) دست انداخت گردنِ خیاطِ مذکور و راهش را کشید و رفت. شاهدانِ عینی تعریف می‌کنند که هنگام رفتن نیش‌ هردو تا بناگوش باز بود. زیر گوشِ هم پچ‌پچ هم می‌کردند. جمعیت هنوز در بهت و سکوت بودند که ناگهان همان کودک فریاد زد که: شاه گِی است!

بعد؟ بعد رفاقت‌هایی هست که وقتی زنی اندوهش را می‌برد یک گوشه‌ای برای خودش بریزد در دلش، مردی هست که بیاید کنارش بنشیند، بی پرسشی، برایش قصه‌ای قدیمی‌ تعریف کند. بعد زن با چشم‌های قرمز بخندد، بعد زن سرش را بگذارد روی شانه‌ی مرد. بعد مرد چانه‌ی زن را بلند کند، بعد لب‌هایش را آرام ببوسد. بعد زن برایش تعریف کند که چه طور دل داده به دیگری. که چه طور دلش را یکی برده یک جای دوری گم و گور کرده. بعد مرد انگشتش را بکشد آرام روی گونه‌های زن. مهربانی از چشم‌هایش بزند بیرون. بعد زن بلند بشود. دامنش را بتکاند. بازوی مرد را بگیرد. دلش پر بشود از نوازش. بعد چشم‌های مرد بخندد. بعد با دست راستش دو ضربه بزند به ملایمت روی باسن زن. روانه‌اش کند دوباره به سمت همان دل‌داده‌گی نافرجامش. زن راه بیفتد برود. سرش را اما یک بار برگرداند به سمت مرد، بخندد، لب‌هایش را غنچه کند برایش. و برود. هست ورنوش؟

ایرما

اوتیسم را که در جریانید چیست؛ آدم‌هایی که فقدانِ توانایی برقراری ارتباط عاطفی و حسی با آدم‌ها و محیطِ اطراف‌شان دارند، که برعکس قدرتِ عجیبی برای تمرکز روی یک چیز انتزاعی مثل ریاضیات دارند، که گاه حافظه‌های قیامت دارند. که یک جور عجیبی بلدند حسابِ یک چیزهایی را در ذهن‌شان نگه دارند. که لُری‌اش این می‌شود لابد که وقتی حجمِ عظیمی از مغز آدمی که کارش تنظیم و کنترل و پیش‌برد و ایجاد و تخریبِ روابطِ بینِ آدم‌هاست، آزاد می‌شود از این وظیفه‌ی سنگین، باید هم که توانایی‌های خارق‌العاده‌ی از خودش نشان بدهد در سایر امور. (رین‌من را یادتان هست؟ آقای داستین هافمن و آقای تام کروز) بعد سرهرمس گاهی با خودش فکر می‌کند باید یک جایی در یک فرهنگِ اصطلاحاتِ پزشکی‌ای، یک بیماری هم به نامِ آنتی‌اوتیسم ثبت شده باشد. که بشود آن را اطلاق کرد به آدمی که آن‌قدر تکه‌ی بزرگی از مغزش درگیر و حساس و گرفتار این جور مسایل افلاطونی است که رسمن و علنن و عرفن، دیگر جایی برای تمرکز روی امور دنیوی ندارد! بعد این جوری می‌شود که طرف شماره‌تلفنِ خانه‌ی محبوبِ شب و روزش را هم نمی‌تواند در حافظه نگه دارد. این جوری می‌شود که برای هرکاری باید یادداشت بردارد، سه جا، هم‌زمان. که اگر جوابِ سوالی را همان لحظه داد، داد وگرنه می‌رود گم می‌شود سوال مربوطه لای هزار و یک خاطره و یاد و بادآورده و بادبرده‌ و انواع و اقسامِ کنش‌ها و واکنش‌های روابط بینابینی آن آدم با آدم‌های زندگی‌اش. حکمِ کلی بدهم حال‌تان گرفته شود؟ می‌خواهم بگویم آنتی‌اوتیست‌ها شکل و شمایل عجیب و غریبی ندارند. کمی سرتان را این‌طرف آن‌طرف بگردانید، کرورکرورشان را می‌بینید که دارند لابه‌لای آدم‌ها غوطه می‌خورند و سُر می‌خورند و این طرف و آن طرف می‌روند. که گیر نمی‌کنند جایی، به کسی، به چیزی. که زندگی‌شان شده همین لحظه‌های تابه‌تایی که مثل برق و باد می‌آیند و می‌روند و حافظه‌ای برای نگه‌داشتنِ تاریخ و گذشته در خودشان ندارند. لحظه‌ها را زنده‌گی می‌کنند، بی‌خاطره، بی‌گذشته، بی‌آینده. از هزار و یک موضوعِ بی‌ربط هم بلدند برای‌تان صغراکبرا بچینند بدون آن که بلد باشند از یک تا ده را مثل آدم پشتِ سر هم بشمارند. بعد حالا فحشِ اصلی‌تان را نگه دارید برای اینی که الان می‌خواهم بگویم. که گودر اصلن آن آنتی‌اوتیسمِ پنهانِ وجودتان را آشکار می‌کند. که آنتی‌اوتیسم اگر نداشته باشید کمی تا قسمتی، گودر به دهان‌تان مزه نخواهد کرد. یعنی ذاتِ این گودرستانِ ما در همین بی‌حافظه‌گی‌اش است. حالا گیر ندهید به آرشیوی که دارد و می‌سازد از نوشته‌ها و نوت‌ها و فیلان‌ها. ساده‌اید؟

بیایید بعدن‌ها که دل و دماغش بود دو سه روزی گودر رو تعطیل کنیم و برگردیم به زندگی روستایی سابق.

(+)

لابد یک جایی یک پَک‌ای درست کرده‌اند از تمامِ تیتراژهای جیمزباندهای تاریخِ سینما، کنارِ هم. این جور که شمایلِ جامع و مانعی هستند از بن‌مایه‌ی فیلم. این جور که گرافیست‌های مربوطه قضیه را به مثابه ناموس‌شان گرفته‌اند بس که استتیکِ قضیه می‌چربد اصولن. مثلن؟ آن جایی که سیاه‌های انبوهی از زنان است که رقص‌کنان پیکرِ در حالِ سقوطِ آقای باند را دوره کرده‌اند. مثلن؟ آن‌جا که پیکرِ زنی حل شده در پستی‌بلندی‌های شن‌های صحرا. بعد خب سرهرمس الان دارد مراعات می‌کند وقتی نمی‌نویسد از اروتیسمِ جاری در روان‌ای شن‌ها، از بالا و بلندی‌هایی که هی تبدیل می‌شوند به هم. البته که دارم هنوز از صحرا حرف می‌زنم!

لابد یک کسی مفصل نوشته درباره‌ی این که چه‌طور این جمیزباندها شده‌اند آبرویِ هالیوود. که هر جیمزباندی در هر سالی، سقفِ حادثه‌سازی و حادثه‌پردازی‌های کارخانه‌ی هالیوود را نشان می‌دهد. که مثلن لابد یک تیمی هستند که می‌نشینند به فکرکردن که این دفعه تعقیب و گریز را با کدام وسیله‌ی نقلیه انجام بدهند. هواپیما؟ قایق؟ موتور؟ ماشین؟ اسکی؟ که تکراری نباشد. یا اگر هست، بالاخره یک شامورتی‌بازیِ جدیدی هم خودش داشته باشد.

باقیِ حرف‌های سرهرمس اما در این باب تکراری است. همان‌ها که درباره‌ی جیمزباندِ قبلی این‌جا نوشته بود. در بابِ این که اصولن این جمیزباندِ جدید را چه‌قدر دوست‌تر می‌دارد سرهرمس. از تمامِ قدیمی‌ها. از تمامِ -حتا- شون‌کانری‌ها.

بعد اما سرهرمس می‌خواهد بگوید که اصلن یک بعدازظهرِ گرمِ تابستان (با صدای مدامِ فن‌کوئل‌ها، با خانمِ کوکایی که در ملافه‌های تابستان، سرش را فرو کرده در خواب، به جبرانِ خسته‌گیِ این روزهای خسته، با جنابِ جونیوری که تازه دارد یاد می‌گیرد نکبتِ غروب‌های جمعه‌ها را، از لحاظِ مهدکودک‌ای که دوستش ندارد هنوز، از لحاظِ شنبه‌هایی که می‌آیند پشتِ هم و جمعه‌هایی که نمی‌مانند، از لحاظِ این که واضح‌تر از این نمی‌تواند بنالد از ملالِ روزگار که: چرا روزای هفته هی می‌چرخن؟) وقتِ مناسبی است برای جیمزباند. برای این که کله‌ات را بکشی بیرون از تمامِ این اخبارِ ناگوار، از این حرف‌ها و حدیث‌های این روزهای پردود، بروی برای خودت به یک جایِ بی‌ربطِ دوری، یک خوش‌خیالیِ خوش‌پرداختی که جلوی رویت اتفاق می‌افتد برای خودش، بی که نگرانِ چیزی و کسی و جایی باشی، مدام.

Labels: سینما، کلن