گفت احساس می‌کنم خوب بلدی عیش کنی، گفتم بلد نیستم جوری زندگی کنم که انگار ابدیت رو در اختیار دارم.

دخترک فروشنده‌ی قصابی محل با ته‌لهجه‌ی پرتغالی گفت دیروز یه آقایی اومده بود لاک‌اسکرین‌ گوشی‌ش عین مال شما بود. گفتم ناقلا تو کی وقت کردی لاک‌اسکرین‌ گوشی منو چک کنی؟! سیاه‌سفیدِ «توماس شکاک» کاراواجو رو نشونش دادم گفتم مطمئنی همین بود؟! خندید گفت نه، ولی سیاه‌سفید بود، قاب‌ گوشی‌ش ولی مثل قاب‌قبلی تو قرمز بود، کیسه می‌خوای؟

 دوست داشتم همین الان، امشب، جاش دم دستم بود که یه جمع معلومی از یاران موافق رو بنشونم پای کیشلوفسکی‌بینی، به طور اخص زندگی دوگانه‌ی فیلان، قبلش هم براشون منبر برم که داریم فیلم نمی‌بینیم، داریم «سینمای کیشلوفسکی» رو «تجربه» می‌کنیم. 

 یادم نمیاد هیچ‌وقت این همه محسوس تلاش کرده بوده باشم برای «بالا» بودن، و از وسائل و آلات کمکی کمک گرفته باشم. 

‌داشت می‌گفت قانون طلایی بین سی تا پنجاه سالگی اینه که به اندازه‌ای بمیر که برای‌ت تب کنند. چهل و نه سالش بود.

 انسان چرا باید بعد بیست و چند سال کماکان خوابش را ببیند، و در خواب از شدت دلتنگی عر بزند، و این را مستقیم به طرف مربوطه بگوید، و بعد هر دو عر بزنید در همان خواب کذایی، و بعد بخواهد که سعی کند و تلاش کند که توجیه کند که چرا این همه‌وقت سر نزده، که انگار نه انگار بیست و چند سال گذشته و طرف تمام این مدت نبوده و جایی نبوده که بشود به نامبرده سر زد جز قبرستان. انسان چرا باید به قبرستان سر بزند آخر. 

پ.ن: خودنویس جدید خریدم. 

داشت می‌گفت اتفاقن ذره‌ذره اتفاق نمی‌افته. یه تاریخ و جای مشخصیه، که یهو می‌بینی یکی رو از دست دادی بی‌که از دستش داده باشی. صرفن دیگه برات اون آدم قبلی نیست. اون جایگاه رو نداره. سرجاشه ولی تو دیگه نداریش، از دستش دادی، رفته. داشته‌ت رو باختی. کل این قضیه هم یه جایی فقط توی تو اتفاق افتاده. اون بیرون همه‌چی سر جاشه. متوجهی چی می‌گم؟ گفتم اوهوم، مثل لحظه‌ی قطعی‌ای که برسون می‌گه، با این فرق که این‌جا همه‌ی عناصر در نامتعادل‌ترین حالت خودشون هستن.  گفت به این برکت که متوجه نیستی!

بر سر قایقش اندیشه‌کنان قایق‌بان

دائماً می‌زند از رنج سفر بر سر دریا فریاد:

اگرم کشمکش موج سوی ساحل راهی می‌داد

 *

سخت توفان‌زده روی دریاست

ناشکیباست به دل قایق‌بان

شب پر از حادثه، دهشت‌افزاست

 *

بر سر ساحل هم لیکن اندیشه‌کنان قایق‌بان 

ناشکیباتر بر می‌شود از او فریاد:

کاش بازم ره بر خطه‌ی دریای گران می افتاد!

منم همین‌طور آقای یوشیج، منم همین‌طور. 

شادیا رو تو اینستاگرام قسمت کنیم و این‌جا بشه چاه امام‌علی‌مون، ها؟ 

گذران، گذران،‌ گذران

نه اندوخته‌ی قابل عرضی، نه چشم‌اندازی که به وجدت بیاورد. این چسبیدن به لحظه‌ها و حالش را بردن یک انتخاب نیست، تنها گزینه‌ی ممکن است: تجربه‌ی خالص سپری کردن، از بی‌امیدی تا ملال، به صورت رفت و برگشت. 

غریب‌ترین شخصیت فیلم/زندگی این خاندان، آن داییِ فرناز و محمدرضا بود که در عنفوان جوانی از جنگ فراری‌اش داده بودند و دو سه دهه در اروپا برای خودش زندگی کرده بود و حالا یکهو برگشته بود و تمام مدت یک جا نشسته بود و سکوت کرده بود و تلویزیون دیده بود و یک روز هم در همان وضعیتِ خاموش تمام کرد بود و مرده بود. تصویری از این عریان‌تر و تلخ‌تر از روزگار رفته‌ و برگشته‌ی یک مهاجر سراغ ندارم. 

 خیلی مایلم یک ماه مرخصی استعلاجی بگیرم از زبان انگلیسی. فکر نکنم، نخوانم، نبینم، ننویسم، نشنوم و حرف نزنم. بغُنَم در آغوش زبان مادری. 

 تکرار می‌کنم، آقای مرحوم کیشلوفسکی کاراش رو که کرد، فیلماش رو که ساخت، گفت می‌خوام همه‌چی رو ول کنم برم یه گوشه بشینم ویسکی بخورم و سیگار بکشم و کتاب بخونم تا وقتی بمیرم. همین کار رو هم کرد. 

پی‌نوشت: هنوز کارامو نکردم. هر روز صبح ولی این‌جوری میام بیرون از خونه که کاش زودتر عصر شه برگردم بشینم تو تراس ویسکی بخورم و سیگار بکشم. 

 می‌گفت خوابیدن از به‌ترین راه‌های ارتباط با جهانه. از بی‌نقص‌ترین‌هاش. یه پاک‌کن گنده می‌گیری دست‌ت و پیرامون‌ت رو پاک می‌کنی برای چند ساعتی. بعد از یه زاویه‌ی دیگه‌ای به جهان اطراف‌ت وصل می‌شی، با یه زبون دیگه‌ای باهاش حرف می‌زنی. 

 با مجید و عسل و آتنا و سوگل و عسل نشسته بودیم تو هندرسون. من و عسل یه سلفی دوتایی گرفته بودیم برای میم، مجید و آتنا برای کاف، عسل و آتنا برای سین، من و سوگل برای الف، من و مجید برای ر، عسل و مجید هم برای یکی دیگه. این‌جوری بود که داشتیم اون رشته‌هایی که ماها رو امروز این‌جا دور هم جمع کرده بودیم به یاد می‌آوردیم، اون سوم‌شخص‌هایی که از راه دور دو تا آدم دیگه رو به هم وصل می‌کنن و نزد پروردگارشون یزرقون‌ترینن. 

 در واقع، دارم این روزها را نمی‌نویسم. 

 چونان پیرزنی که آخرین سربازی که از جنگ برمی‌گردد هی در یخچال خالی را باز می‌کند و می‌بندد. 

نوشتن، وبلاگ نوشتن، مدام نظر دادن درباره‌ی جهان، یک جسارتی می‌طلبید. از آن جسارت‌تر را ولی خواندن پست‌های قدیمی خود آدم می‌طلبد. هی روبرو شوی با ساده‌انگاری‌ها و خام‌پردازی‌ها و زودقضاوت‌کردن‌ها و اداها و فکرنکرده‌حرف‌زدن‌ها و تنگ‌دیدن‌ها و الخ. الان دارم می‌فهمم آن عمل شدید به‌یک‌پاره‌ پاک کردن کل آرشیو را که رفقا گاهی مرتکب‌ش می‌شدند. سخت است آدم برای خودش این‌جور ردپای سفت درست کند و پایش هم بایستد. 

۱

عجیب است این شعار «زن، زندگی، آزادی»، برخلاف همه‌ی «مرگ بر ...»ها که فقط می‌دانند چه چیز را نمی‌خواهند، این یکی دقیقن می‌داند چه چیز را می‌خواهد. برای من مثل ریسمانی‌ست محکم که مسیر/راه‌برد را معین می‌کند، هدف نیست، استراتژی‌ست. لاکردار عین متر و معیار است بس که می‌شود صحت و سقم هر راه‌کاری را با آن سنجید. عین این چارت‌های بلی/خیر: آیا این کار کمکی به احقاق حقوق زنان (و اقلیت‌ها) می‌کند یا متناقض است با آن؟ آیا زندگی (و زیبایی) را نفی می‌کند یا مشوق آن است؟ آیا می‌بندد یا باز می‌کند؟ به همین دلیل است که فکر می‌کنم باید در مرکزیت قضیه بماند این جمله و نگذارد هیچ برهه‌ی حساس کنونی‌ای آدم از مسیرش پرت بیفتد. آن‌قدر دقیق است که به ضرس قاطع بنیان هر سیستم توتالیتری را تهدید می‌کند. 

۲

آقای Joseph Remnant دو سال قبل از آغاز پروژه‌ی «زنان قهرمانند»، حوالی ۲۰۰۶ اولین پوستر حاوی پرتره‌های عظیم‌الجثه‌اش را در بیت‌ لحم برپا کرد. تصویر دو آرایشگر یهودی و مسلمان در کنار هم. بزرگ، آن‌قدر بزرگ که «جلب توجه» کند، و کمی بعدتر، «سوال» ایجاد کند برای عابران. این‌ها کی‌اند و چرا عکس‌شان این‌جاست؟ و بعدتر، کدام‌شان یهودی و کدام‌شان مسلمان است؟ به قول آن رفیق‌مان، هنر باید سوال طرح کند، اگر قرار باشد جواب بدهد که چه کاری‌ست آن همه زحمت، در یک جمله جواب را «بنویسد» مثل آدم. 

۳

داشتم مستند چهارقسمتی HBO را می‌دیدم، «گروگان‌ها». مسحور آن همه «تصویر» بودم که به جا مانده از سال‌های انقلاب ۵۷، عکس و فیلم. سال‌هایی که قاعده این بود که کسانی دوربین دست‌شان بگیرند که حداقل سواد لازمه‌اش را دارند و به تبع آن انبوهی عکس و فیلم «خوب» داریم از جریان، امروز. بدیهی‌ست دارم راجع به زیبایی‌شناسی تصویر حرف می‌زنم صرفن، موضوعم در این لحظه «ارزش خبری» آن نیست. بعد یاد آرش افتادم. یاد این که از دست نمی‌داد این جور «اتفاقات» را و به تبع آن، همیشه تصویر «خوب» داشتیم از قضایا. البته که برای یاد آرش افتادن آدم نیاز به این چیزها ندارد، آن‌قدر که ردپای درشتی داشت در رفاقت و معاشرت و کار و الخ. 

۴

عکس‌ها و تصاویر قضایای این روزهای داغ، این برهه‌ی (لیترالی) حساس در ایران، قتل و آزار و زندان و فریاد و اعتراض و رقص و آتش و خون، به وفور در دسترس است. تصاویری که توسط عمدتن توسط شهروندان با صدجور استرس ضبط و منتشر شده. ارزش خبری‌شان جای تردید ندارد ولی کیفیت قاب و نور و رنگ و الخ‌شان به واسطه‌ی ماهیت‌ غیرتخصصی‌شان کم‌تر قابل دفاع است. اهمیتی هم دارد؟ الان خیر. سال‌ها بعد؟ شاید. علتش را شرح ندهم دیگر، واضح است ترس سرکوب‌گر از تصویربرداری و ریسک‌هایی که به تبع آن دارد. برای تصویربرداران حرفه‌ای بیش‌تر از شهروندان عادی. یک جایی دلم را گرم می‌کنم به این امید که عکس‌ها و فیلم‌های «حرفه‌ای»ای هم گرفته شده که لابد در یک زمان امنی منتشر خواهد شد با اسم و رسم فاعل قضیه. باز یاد آرش عاشوری‌نیا افتادم. ای آرش، ای آرش... .

۵

آقای JR حوالی ۲۰۰۸ پروژه‌ی  WOMEN ARE HEROES را در ریو دو ژانیروی برزیل شروع کرد و حوالی ۲۰۱۴ در فرانسه ختمش کرد. استارت قضیه را با این استیتمنت زده بود که زنان ستون اصلی اجتماع هستند اما در فضای عمومی به اندازه‌ی مردان دیده نمی‌شوند و البته که قربانیان اصلی جنگ و تجاوز و جرم و خشونت و تعصبات سیاسی و مذهبی هستند. جی‌آر با آوردن تصاویر (و به تبع آن داستان‌های‌شان) به فضای عمومی، در آن مقیاسی که نمی‌شد نادیده‌اش گرفت، بی‌رنگ و سیاه‌سفید و «غیر طبیعی»، توجه جلب کرد، خیلی هم جلب توجه کرد. آوردن آدم‌های عادی و نه قهرمانان، شهدا و قدیسین به فضای عمومی، جوهر درخشان ایده‌ی آقای جی‌آر بود و چشم‌ها، چشم‌های این آدم‌ها که همیشه مستقیم خیره بود به دوربین، به مخاطب، دعوت‌ترین بود به آن پرسش بنیادین که چرا و چطور و به چه دلیل. گشتن دنبال جواب، پرسیدن و خواندن و آگاه‌شدن، همه‌ی آن‌چیزی بود که آرتیست ما می‌خواست. 

۶

تکنیک قضیه همیشه مهم است. خودتان بلدید دیگر، قصه‌ی هم‌سویی فرم و محتوا و الخ. این که تصاویر روی پوستر/کاغذ چاپ می‌شد، روی یک پوسته که می‌تواند شکل بسترش را به خودش بگیرد، «کاور» کند هر چیزی را، این که کل ماجرا در طی چند ساعت جمع می‌شد، می‌آمدند و نصب می‌کردند و می‌رفتند و شهر و شهروندان را در مقابل اثر تنها می‌گذاشتند، این که عمر داشت قضیه، در گذر زمان و با گذر ایام و طی تغییرات اقلیمی و محیطی و رفت و آمد و الخ، تغییراتی می‌کرد پوسترها که انگار اصلن طراحی شده بود که این رد گذر زمان بر این صورت‌ها بیفتد و دیده شود. این نامانایی‌شان و تاکید قضیه بر اهمیت لحظه‌ها، علاوه بر اشخاص، هر شهر و شهروندی را درگیر می‌کرد. 

۷

از آخرین اجراهای JR تصویری بود که با پرتره‌ی نیکا شاکرمی ساخته بود. کنار ساحل، با موهایی که آدم‌ها بودند، حرکت می‌کردند و انگار باد بود که داشت در رهایی موهای دخترک می‌پیچید.